"Gietmallen"
Photo: courtesy of Gloucester City Museum & Art Gallery.
Gietmal "Lettertype".
Bodemvondst, Robert-Jan Voeten.
Uit twee delen bestaande wit/kalksteen mal voor zeven "letter" penningen.
Keerzijde gietboommal, gevuld met kalk/gips/pijpaarde.
twee pasgaten en twee paspinnen.
De juiste functie/datering/plaats voor deze penningen is niet gekend.
Materiaal: Witsteen/kalksteen
Massa: Onbekend.
Afmetingen: 94 mm. x 70 mm. x 20 mm.
Aanmaakplaats: z.pl. (verdronken dorp) Nieuwlande (Zeeland)
Datering: z.j. 16e eeuw.
Voorzijde: Gietboom met zeven letter-penningen.
Allen omsloten met een gladde cirkelrand.
Centraal bij allen een (passer) punt.
De gotische letters:
G (?) / V / M / .S. / V / P (?) / U (?)
Bij de letter S, ter weerszijden een punt/bolletje.
Keerzijde: Gietboom met zeven letter-penningen.
Allen omsloten met een punt streep motief.
Voorzien van inbooring, om vulcement (Pijpaarde) beter vast te houden.
Juiste belettering per penning in onbekend.
Centraal de gotische letter V, met daaronder de letter M.
Lit.: Pelsdonk pag 91-92 (dit exemplaar), Pelsdonk pag 207 type 17. Gietmallen en gietbomen; Heilig en Profaan, deel I, pag. 314.
Uit Heilig en Profaan, "Uit Nieuwlande is een soortgelijke, tweezijdige te gebruiken, gietmal bekend voor de vervaardiging van kleine penningen met letters. Opvallend bij deze gietmal is dat de letters aan de ene zijde van vorm gotisch zijn en aan de andere kant klassieker. De mallen voor de penningen met de gotische letters zijn door inboring doelbewust onbruikbaar gemaakt en vervolgens met pijpaarde dichtgezet; kennelijk mochten de oudere penningen niet meer worden gegoten. Wellicht mag hieruit worden geconcludeerd dat het om letterpenningen met een bepaalde waarde ging, zoals armen- en turfgeld of bijvoorbeeld presentiepenningen."
Conclusie.
De gietmal, is oorspronkelijk gebruikt om dubbelzijdige penningen te gieten in lood/tin legering. In latere fase, werd de gietmal bewerkt en opgevuld met pijpaarde om enkelzijdige penningen te gieten.
En zodoende de mal, drie keer kon gebruiken om penningen te gieten.
Of met andere woorden, men 21 verschillende penningen uit een dubbelzijdige mal kon halen.
Of dit daadwerkelijk de bedoeling was, daar hebben wij het gissen naar.
Wel zijn in de directe omgeving een drietal penningen teruggevonden, die in de mal passen, en enkelzijdig zijn weergegeven.
De letters S en G zijn niet gespiegeld uitgesneden in de mal, wat resulteerd na de gegoten penningen een spiegelbeelde voorstelling van de letters hadden.
De drie penningen, die teruggevonden zijn in de onmiddelijke nabijheid. En dragen allen een gladde keerzijde.
Afgietsel uit de mal.
Gietmal "Bloem motief".
Bodemvondst, Robert-Jan Voeten.
Eendelige mal, uit leisteen voor twee penningen met bloemmotief.
De juiste functie/datering/plaats voor deze penningen is niet gekend.
Centraal een boorgat, voor dichtknoping van de mallen.
Materiaal: Leisteen.
Massa: Onbekend.
Afmetingen: 87 mm. x 49 mm. x 9 mm.
Aanmaakplaats: z.pl. Noord-Frankrijk.
Datering: z.j. Ca. 1325-1425
Voorzijde: Twee apart te gieten penningen.
Gelegen op een gearceerd veld.
Vier-blad bloem.
Centraal een bloemhart, met een (passer) punt.
(anderen, zien hier een kruis-motief ipv een vierblad bloem)
Keerzijde: Vage aftekening, van een bloemmotief.
Binnen een gladde cirkel, een zes-bladige bloem.
Centraal, een (passer) punt.
Met bovenaan, niet nader toe te schrijven inscripties.
Gietmal "Letters"
Bodemvondst, Hans Bostelaar.
Een-delige mal, uit leisteen voor één penning met letters.
De juiste functie/datering/plaats voor deze penning is niet gekend.
Materiaal: Leisteen.
Massa: Onbekend.
Afmetingen: 51 mm. x 44 mm. x 20 mm.
Aanmaakplaats: z.pl. Onbekend (Vondstplaats Middelburg)
Datering: z.j. Ca. 14e à 15e eeuw.
Voorzijde: Binnen een gearceerde sierrand,
Die een pseudo-legende voorstelt.
De letters A . E
In de hoeken, vier pasnokken in lood.
Keerzijde: Ruwe lei-steen met gietboom-kanaal.
penning voorbeeld fotografisch bewerkt.
Gietboom met vijf penningen.(Reimerswaal)
Veiling: Schulman b.v. (357/lot 1765)
Uniek gietboompje, voorzien van vijf loden penningen.
Materiaal: Lood/tin legering.
Massa: Onbekend.
Afmetingen: 131 mm.
Diameter penningen: Ca. 25 mm.
Datering: z.j. Ca. 1475-1525
Bepaling van de foto aan linkerzijde.
Penning 1: (Bovenaan)
Vz: Binnen een gladde cirkel, een staand zwaard.
Kz:Binnen een gladde cirkel, de gotische letter T, de uiteinden van de voet en armen uitgewerkt.
Penning 2 (links boven)
Vz: Binnen een gladde cirkel, een staand zwaard.
Kz: Binnen een gladde cirkel, de gotische letter T, de uiteinden van de voet en armen uitgewerkt.
Penning 3 (links onder)
Vz: Binnen een gladde cirkel, de gotische letter V, de uiteinden van de armen uitgewerkt. Centraal, een (passer) punt.
Kz: Binnen een gladde cirkel, het wapenschild van Reimerswaal.
Penning 4 (rechts boven)
Vz: Binnen een gladde cirkel, de gotische letter M, de uiteinden uitgewerkt.
Kz: Binnen een gladde cirkel, tweekoppige adelaar met gespreide vleugels.
Penning 5 (rechts onder)
Vz: Binnen een gladde cirkel, de gotische letter H, de uiteinden uitgewerkt.
Kz: Binnen een gladde cirlel, een zwemmende leeuw naar links gewend.
Lit.: Pelsdonk, pag. 116-119, pag. 176 afb. 088.
(Penningen fotografisch/digitaal bewerkt)
Gietmal, Obiit penning op Adriaen Baessens en Adriana Eecke 1667.
Uit de collectie, Alfred Ronse (°1835- +1914) (Schepen van Brugge)
Gietmal, op overlijden van Adriana Eecke, echtgenote van Adriaen Baessens.
Materiaal: Leisteen.
Massa: Onbekend.
Afmetingen: Onbekend.
Diameter penningen: Ca. 55 mm.
Datering: 1667
Voorzijde: Binnen een opstaande boord,
en gladde cirkel.
Het wapenschild van de familie Baessens.
Getooid met een tornooihelm, en afhangend helmkleed.
Boven op de tooinooihelm, een vis naar het familiewapen.
Omschrift:
DHR . ADRIAEN BAESSENS OBIIT 23 . 8BRE 1652
De heer Adriaan Baessens, overleden op 23 september 1652
Keerzijde: Binnen een opstaande boord.
Omschrift tussen twee gladde cirkels.
IOv . ADRIANA EECKE OBITT 10 . XBRE 1667
Jonkvrouw Adriana Eecke, overleden op 10 oktober 1667
Centraal, op het veld.
Hangend aan een lint.
Het gedeeld ovaal wapen van de families Baessens en Eecke.
Lit.: voor de penning, J. Bethune, Méreaux des familes brugeoises nr.6.
Gietmal penning M 76/Annunciatie draagpenning.
Bodemvondst Antwerpen, Manu Van Meervelde.
Gietmal, penningen en draaginsigne Annunciatie.
Materiaal: Leisteen.
Massa: Onbekend.
Afmeting: 60 mm. x 70 mm. x 25 mm.
Datering: z.j. Ca. na 1676
Aanmaakplaats: z.pl. Antwerpen.
Voorstelling voorzijde gietmal.
De leistenen gietmal toont vier gelijkwaardige penningen aan een gietboom, waarvan men nog twee restanten van een penning-rand kan opmerken onderaan de gebroken gietmal.
Bovenaan in het midden een uitholling voor de verbinding met de tegenmal.
De gespiegelde penningen hebben een dubbele verhoogde lijncirkel en meten elk 18 mm. in doorsnede, centraal het gebruikte passerpunt goed merkbaar.
Op het veld de gotisch gevormde hoofdletter M
Boven de letter M tussen de benen de verbonden cijfers aan de letter 76
De hoofdletter M, staat voor Maria en de cijfers voor het verkort jaartal 1676
Bijna is hier met zekerheid te zeggen dat deze mal werd aangemaakt en toebehoorde aan de Moniale Annunciaten kloosterorde van Antwerpen, ook Annuntiaten, Annonciaden of Zusters van de Tien Deugden van Maria genoemd, met sacroniem OAnnM, en is een katholieke kloosterorde voor religieuze vrouwen.
Tot op heden is geen lood/tin penning gekend van dit type, waardoor de keerzijde onbekend blijft.
Bij deze is dan ook de juiste functie van deze penning niet gekend.
De meest logische verklaring, is dat deze penning in gebruik was binnen de kloostermuren.
Er bestaan enkelzijdige penningen wat niet is uitgesloten, maar zal hier eerder een keerzijde hebben gehad.
En gaat dit vermoedelijk over een aanwezigheidspenning voor de kloosterzusters.
Voorstelling keerzijde gietmal.
Op de twee diagonaal geplaatste hoeken een uitholling voor de verbinding met de tegenmal.
Rechts onderaan in de hoek, een loden pen-restant voor de verbinding in de uitholling van de tegenmal. Links bovenaan een afgebroken hoek waarop een loden pen was bevestigd.
Deze combinatie van pen-gatverbinding hield de beide mallen op hun plaats, zodat geen verschuivingen van de mal kon plaatshebben.
De keerzijde van de gietmal toont drie religieuze draagmedailles aan een gietboom.
De gespiegelde draagmedailles hebben een fijne lijncirkel en meten elk 17 mm. in doorsnede.
Iedere beeltenis is voorzien van een draagoog met een diameter van 6,5 mm.
De beeldenaar, toont de boodschap van de engel aan Maria.
De hangers verschillen minimaal van beeldvorming.
De keerzijde van dit type religieuze medailles is gekend.
Wetende dat diverse varianten bestaan uit de kloosterorde van Annuntiaten van Antwerpen.
Er zijn gekende exemplaren die in de afsnede op de voorzijde de stadsnaam dragen.
ANTVERP, en met verkorte versie AИT
Deze gietmal draagt geen onderschrift, maar door het vinden van de mal en draagpenning kan deze toegeschreven worden aan Antwerpen.
En zijn er meerdere gietmallen aangemaakt geweest in de periode van de orde hun bestaan te Antwerpen 1608-1784.
De juiste datering van aanmaak, is niet te achterhalen.
Men kan aan de hand van het verkort jaartal op de voorzijde, de datering nauwer bepalen en kunnen we deze toeschrijven van na 1676.
Lit.: Paul Callewaert, (2021) Als stenen spreken.
Maandblad voor Numismatica Brugge en Het Vrije, 30ste jaargang nummer 5, Mei 2020 Religieuze draagmedailles uit de 16e tot 18e eeuw van de Annuntiaten kloosterorde in de Nederlanden.
Deel 3, Hendrik van Caelenberghe, pag.128-129.
Gaston Van Bulck, onuitgegeven script (2019) Stenen gietvorm voor een medaille van de boodschap van de engel aan Maria. 2 pagina’s.
Deel deze pagina