Huismerken
Gebruik van huismerken:

Toen ook de boeren- en burgerfamilies van Europa een familiewapen gingen voeren werd hun huismerk vaak in het wapenschild opgenomen. 
Soms bestaat het wapen enkel uit een huismerk. 
De huismerken zijn ook gebruikt als helmtekens in de "papieren heraldiek" van het tijdperk van na de bewapende ridders en de toernooien.

De huismerken konden worden gebruikt om op een geschreven stuk zoals een notariële acte te tekenen. Zo ontstond een aan de huismerken verwant handmerk. 
Het huismerk was immers verbonden aan een huishouding en een boerderij en daarom niet bijzonder geschikt voor het juridische verkeer.

In de vorm van de huismerken valt op dat de vorm van een 4 veel voorkomt. Dat kan worden verklaard uit de onhandigheid van de analfabeten; zij waren niet gewend om tekens te schilderen of te graveren en wie een pen in zijn vuist neemt en probeert om een huismerk na te tekenen zonder zijn pen van het papier te nemen, zal ontdekken dat een "4" vaak vanzelf ontstaat. Verder zijn andreaskruisen en cirkels veel voorkomende vormen binnen het huismerk. De initialen van een familie of de beginletter van een familienaam is in de huismerken niet altijd terug te vinden. Daarin verschillen de huismerken dus duidelijk van monogrammen en initialen. Er zijn ook geen dieren, voorwerpen, Germaanse of christelijke symbolen in te herkennen.

De huismerken dienden ook als identificatie van een boerderij. Dat kon omdat deze generaties lang in dezelfde familie vererfde. Er zijn graven in Overijssel bekend die van een huismerk werden voorzien en bij een hoeve hoorden. Wie de boerderij overnam verkreeg ook het grafrecht. Ook in de steden zijn de zerken in de kerken vaak van huismerken van de burgerlijke geslachten voorzien.

Loodje/penning met CΛUS

Bodemvondst, Peter van Oevelen.

Loodje/penning met letters CΛUS ?

Juiste functie/datering/plaats voor deze penning/loodje is onbekend.

Materiaal: Lood.

Massa: Onbekend.

Diameter: 19 mm.

Aanmaakplaats: z.pl. Onbekend.

Datering: z.j. Onbekend. 

Voorzijde:  Binnen een gladde cirkel.

Horizontale middenstreep, waarin de letter H (?) N (?)

Rechtsboven de letter C

Rechtsonder de letter S

Keerzijde: Binnen een gladde cirkel.

X verdeling van het veld.

In de kwartieren de letters:

C / Λ / U / S (?)

Loodje/penning met cijfer 4 / W

Bodemvondst, Paul Callewaert.

Loodje/penning met huismerk.

De juiste functie/datering/plaats van deze is ongekend.

Materiaal: Lood.

Massa: 3,04 gram.

Diameter: 17,8 mm.

Aanmaakplaats: z.pl. Onbekend.

Datering: z.j. Onbekend. 

Voorzijde: Binnen een gladde buitenrand.

Cijfer vier met lang horizontaal been.

Aansluitend de letter W

Keerzijde: Binnen een gladde buitenrand.

Primitief lang gevoet kruis.

Loodje/penning met cijfer 4 / X

Bodemvondst, Hans Bostelaar.

De juiste functie/datering/plaats, van dit loodje is onbekend.

Materiaal: Lood/tin legering.

Massa: 4 gram.

Diameter: 20 mm.

Aanmaakplaats: z.pl. Onbekend.

Datering: z.j. Ca. 17e eeuw.

Voorzijde: Binnen een gladde buitencirkel.

Huismerk, met cijfer 4.

De benen van het cijfer 4 uitgerekt, en beladen met een X patroon.

Ter weerszijden, een bolletje/punt.

Centraal, een (passer) punt.

Keerzijde: Binnen een gladde buitenrand

Achtbenig spaak/rad motief.

Centraal, een (passer) punt.

Loodje/penning met cijfer 5.

Bodemvondst Piet Louws.

Loodje/penning met cijfer vijf.

De juiste functie/datering/plaats van deze is onbekend.

Materiaal: Lood/tin legering.

Massa: 7,52 gram.

Diameter: 28 mm.

Aanmaakplaats: z.pl. Onbekend.

Datering: z.j. Onbekend. 

Voorzijde:  Twee met de punt naar elkaar toewijzende driehoeken.

Waar-tussen een dwarsbalk.

Keerzijde: Cijfer 5.

Loodje/penning "Hart".

Bodemvondst.

Penning met hart / bloem.

Gefragmenteerd aan de rand.

De juiste functie/datering/plaats van dit loodje is onbekend.

Materiaal: Lood.

Massa: 3 gram.

Diameter: 15 mm.

Aanmaakplaats: z.pl. Onbekend.

Datering: z.j. Ca. 17e eeuw.

Voorzijde: Binnen een gladde cirkel.

Een huismerk, met hart-motief.

Het hart in drie kamers verdeeld.

De gesplitste letters F / R

In de onderste kamer een kleine ster.

Boven op het hart, een kruis met lange armen.

Getopt met een X of PX (?)

Keerzijde: Gelegen op het veld.

Een versierde letter C (?)

Met centraal een bloemmotief.

Rond de letter, blad/tak-motiefversieringen.

Loodje/penning met hark (?)

Bodemvondst Marc Swinnen.

Penning met hark (?)

De juiste functie/datering/plaats van deze penning is onbekend.

Materiaal: Lood.

Massa: 12,20 gram.

Diameter: 23,2 mm.

Aanmaakplaats: z.pl. Onbekend.

Datering: z.j. Onbekend.

Voorzijde: Afbeelding van een hark ?
Met versiering als bolletje in de open velden.

Keerzijde: Glad, met ingeslagen of ingekerfde III.

Loodje/penning P 4 V

Bodemvondst Zsolt Nemeth.

De juiste functie/datering/plaats voor dit loodje/penning is niet gekend. 

Materiaal: Lood/tin legering.

Massa: Onbekend.

Diameter: 25 mm.

Aanmaakplaats: z.pl. Onbekend.

Datering: z.j. Onbekend. 

Voorzijde: Gelegen op een glad veld.

De aan elkaar zittende  letters P V,

Met daartussen een lang gebeende cijfer 4

P 4 V

Keerzijde: Binnen een gladde rand.

Deels in twee gedeeld veld, door een horizontale streep/lijn.

In het bovenste veld de letter N°

In het onderste veld de letter L

Loodje/penning met X V

Bodemvondst, Hans.

Loodje/penning met Romeinse cijfers XV ?

Juiste functie/datering/plaats voor deze penning/loodje is onbekend.

Materiaal: Lood.

Massa: 3,1 gram.

Diameter: 17 mm.

Aanmaakplaats: z.pl. Onbekend.

Datering: z.j. Onbekend. 

Voorzijde:  Gelegen op een glad veld.

De Romeinse cijfers X V (?)

Onder de cijfers, een dwarsstreep/balk.

Mogelijks staat dit voor een waardebepaling 15.

Centraal, een (passer) punt.

Keerzijde: Binnen een glad veld.

Centrale binnencirkel met horizontale en verticale balk.

Centraal, een (passer) punt.

Loodje/penning met huismerk.

Uit de collectie, Dimidov.

Rechthoekig loodje/penning met huismerk.

Licht gefragmenteerd aan de linker onderzijde.

Juiste functie/datering/plaats voor deze penning/loodje is onbekend.

Materiaal: Lood.

Massa: 2,78 gram.

Afmetingen: 10 mm. x 14 mm.

Aanmaakplaats: z.pl. Onbekend. (Rijsel ?)

Datering: z.j. Onbekend. 

Voorzijde: Gespiegelde cijfer 4, met lang horizontaal been.

Aan uiteinde van het been, een lelie (?)

Keerzijde: Blanco.

Penning marchands (1584)

Uit de collectie, Dimidov.

Penning met huismerk.

Juiste functie voor deze penning is onbekend.

Materiaal: Lood/tin legering.

Massa: 6,05 gram.

Afmetingen: 22 mm. x 23 mm.

Aanmaakplaats: z.pl. Béthune.

Datering: 1584

Voorzijde: Binnen een opgehoogde boord, en cirkel.

De samengevoegde letters NR

Met daaronder de waardebepaling (?)

XX

Versiert met krulmotieven.

Keerzijde: Binnen een opgehoogde boord, en cirkel.

Een wapenschild, met op het veld.

Het jaartal (15)84

Met daaronder II

Lit.: Numismatique Béthunoise van Dancoisne, Mereaux des corporations et marchands nr.8.

Huismerk (schild)

Bodemvondst, Axel

Enkelzijdige penning met geklopt huismerk.

Schild-vormig verknipt.  

Juiste functie/datering/aanmaakplaats voor deze penning is onbekend.

Mogelijks huismerk voor boterkopers.

Materiaal: Lood.

Massa: 3,85 gram.

Afmetingen: 11 mm. x 9 mm.

Aanmaakplaats: z.pl. Onbekend (Amsterdam ?)

Datering: z.j. Ca. 17e eeuw.

Voorzijde: Binnen een schilvormig geknip plaatje.

Een schild in parel-omranding.

Centraal een huismerkteken.

Keerzijde: Blanco.

Lit.: H. Reydon, De Huismerken, Bibliotheek voor Geslacht- en Wapenkunde. 

Huismerk (getande 4)

Bodemvondst Leimuiden, Hylke Roorda.

Enkelzijdige penning met geklopt huismerk. 

Juiste functie/datering/aanmaakplaats voor deze penning is onbekend.

Slagbarstje op de keerzijde, verplooide rand door klop.

Soortgelijk huismerk komt voor op grafzerken in de regio Dordrecht.

Materiaal: Lood.

Massa: 3,23 gram.

Afmetingen: 16 mm. x 14 mm.

Aanmaakplaats: z.pl. Onbekend 

Datering: z.j. Ca. 17e eeuw.

Voorzijde: Binnen een rechthoekig plaatje.

Geklopt huismerkteken.

Omsloten met een parelcirkel.

De cirkel onderbroken, onder en bovenaan door het merk.

Keerzijde: Blanco.

Kleine slagbarst.

Lit.: H. Reydon, De Huismerken, Bibliotheek voor Geslacht- en Wapenkunde. 

A. Pathuis, Groninger gedenkwaardigheden. Teksten, wapens en huismerken van 1298-1814.

Huismerk (4/x)

Enkelzijdige penning met huismerk. 

Juiste functie/datering/aanmaakplaats voor deze penning is onbekend.

Kleine lacune door gietfout.

Materiaal: Lood.

Bewerking: Gegoten.

Massa: Onbekend.

Diameter: Ø

Onbekend.

Aanmaakplaats: z.pl. Onbekend 

Datering: z.j. Ca. eind 16de eeuw begin 17de eeuw.

Voorzijde: Binnen een gladde cirkel/boord.

Een glad kruis die de rand raakt.

In het 1e kwartier een schuine balk, waardoor het cijfer 4 ontstaat.

in het 4e kwartier een X teken.

Keerzijde: Blanco.

Overkragende boord door gebruik.

Lit.: J.E.L. Pelsdonk, Pennincxkens van Loode, Type 08 Huismerken pag.192-193.

Deel deze pagina